پایگاه خبری رب:

یونانیان قدیم علم را با هدف فهم طبیعت دنبال می‌کردند. آن‌ها اولین اندیشمندانی بودند که در پی حیرت از سازوکار طبیعت، آن را موضوع مطالعۀ خود قرار دادند و دست به تولید علم طبیعی زدند. اما در جهان اسلام اهدافی که از کسب علم دنبال می‌شد، افزایش یافت. برای مسلمانان شناخت طبیعت، نه برای طبیعت بلکه به‌عنوان تجلی صنع الاهی و هم‌چنین به‌منظور استفادۀ مشروع از امکاناتی که خداوند در طبیعت برای انسان به ودیعه نهاده ارزش تلقی می‌شد. در سده‌های میانه و حتی سال‌های آغازین علم جدید نیز همین منوال ادامه داشت اما در قرن نوزدهم علم وارد مرحلۀ جدیدی شد. در این دوره اگرچه شناخت طبیعت هم‌چنان ارزشمند بود اما کسب قدرت و ثروت نیز به اهداف علم‌آموزی اضافه ‌شد و رفته‌رفته با کم‌رنگ کردن اهداف قبلی به هدف اصلی بدل گشت. این روند چندان توسعه یافت که روند غالب دانشگاه‌های جهان شد تا بیشترین بودجه‌ها در مراکز علمی صرف پروژه‌های نظامی گردد.

نهاد دانشگاه در ایران نیز براساس الگوهای غربی شکل گرفت اما به‌تعبیر دکتر مهدی گلشنی امروز برداشت این نهاد از علم دچار انحراف جدی است. به دید او، علم‌آموزی در دانشگاه ایران نه به‌دنبال شناخت طبیعت است، نه شناخت آفریدۀ الاهی برایش ارزشی دارد و نه مانند الگوی غربی‌اش، سودای قدرت و ثروت در سر می‌پروراند. او معتقد است بر فضای دانشگاه آشوب فکری حاکم است زیرا در آن، علم انسانی از علم طبیعی به‌درستی تفکیک نشده است و روش‌ها و شاخصه‌های مهندسی در علوم انسانی نیز به‌کار گرفته می‌شود. ازاین‌رو، شأن علوم‌ انسانی در دانشگاه روشن نیست.

این سخنرانی، ۲۶فروردین۱۳۹۷، در نشست نقد و بررسی کتاب «ارزیابی انتقادی نهاد علم در ایران» در خبرگزاری ایکنا برگزار شد.

در سیمافکر ببینید.